Quản trị rủi ro (Risk management)

Công việc cuối cùng phải làm đối với hệ thống giao dịch là tiến trình quản trị rủi ro. Rủi ro ở đây bao gồm tất cả những lệch lạc mà chúng ta đã nói đến các phần trước. Nó bao gồm rủi ro về công nghệ ví dụ như các hệ thống máy chủ (server) ở sàn giao dịch đột nhiên xuất hiện lỗi đĩa cứng; rủi ro về broker như broker bị phá sản (bankrupt)…Tóm lại, những rủi ro này bao gồm gần như tất cả mọi thứ có thể gây trở ngại đến việc thực thi giao dịch của hệ thống và mỗi rủi ro là lại có thể có nhiều nguyên nhân gây ra nó. Hầu hết tất cả các quyển sách nói về chiến lược giao dịch đều đề cập đến quản trị rủi ro một cách chi tiết và đầy đủ, do đó trong phạm vi tính chất bài viết này sẽ không đề cập đầy đủ tất cả những nguyên nhân gây ra rủi ro với hệ thống.

Quản trị rủi ro cũng bao hàm cả khái niệm phân bổ nguồn vốn tối ưu (optimal capital allocation) là một nhánh của lý thuyết danh mục đầu tư. Khái niệm này có nghĩa là bao nhiêu vốn sẽ được phân phối tương ứng cho các chiến lược khác nhau và cho những giao dịch trong những chiến lược đó. Đây là một lĩnh vực phức tạp và nó dựa rất nhiều vào các kỹ thuật toán học để tính toán. Trong thực tế tiêu chuẩn được sử dụng trong việc phân bổ nguồn vốn tối ưu và tỉ lệ đòn bẩy của các chiến lược có liên quan đến khái niệm Tiêu chuẩn Kelly (Kelly criterion). Do bài viết này chỉ mang tính chất giới thiệu nên chúng tôi sẽ không đề cập sâu đến các vấn đề tính toán.

Công thức tiêu chuẩn Kelly: Kelly% = W – [(1-W)/R]

Có hai thành tố chính trong công thức này cần tính toán khi áp dụng vào việc giao dịch: W: xác suất xảy ra lợi nhuận dương của một giao dịch và R (win/loss): tỉ lệ giữa tổng những giao dịch lời và tổng những giao dịch lỗ.

Thành phần quan trọng khác của quản trị rủi ro là đối mặt với vấn đề tâm lý của bản thân mình. Có nhiều lệch lạc do nhận thức cảm tính của chuyên viên giao dịch, thiết kế hệ thống có thể đan xen vào công việc giao dịch. Có thể thừa nhận rằng các vấn đề về tâm lý sẽ được loại bỏ nếu như các chuyên viên giao dịch để hệ thống tự động thực thi mà không can thiệp. Một lệch lạc thông thường là “cảm giác mất mát” khi mà bạn đang bị thua lỗ nhưng không muốn đóng giao dịch đó lại vì điều đó đồng nghĩa với việc thừa nhận thua lỗ đó. Tương tự như vậy, trong trường hợp có lời thì giao dịch thường sẽ bị đóng quá sớm vì sợ mất lợi nhuận đã đạt được một cách tuyệt vời. Một lệch lạc khác thường được nhắc đến là lệch lạc gần đây (recency bias) có nghĩa là nhà đầu tư đặt quá nhiều trọng tâm vào các giao dịch/sự kiện xảy ra trong thời gian gần đây và không lâu dài, ví dụ như các chuyên viên giao dịch tính toán mức độ sinh lời của chiến lược dựa trên những kết quả giao dịch gần đây mà không phải trong một khoảng thời gian đủ dài, điều đó sẽ dẫn đến đánh giá không chính xác hiệu năng của chiến lược. Và tất nhiên không thể không nhắc đến một cặp lệch lạc cảm xúc truyền thống chính là sợ hãi và tham lam. 2 lệch lạc này thường dẫn đến việc sử dụng đòn bẩy quá thấp hoặc quá cao dẫn đến tình trạng blow-up (tài khoản vốn bị thua lỗ về 0 hoặc tình trạng xấu hơn) hay làm giảm lợi nhuận.

Tổng kết

Có thể thấy rằng giao dịch định lượng cực kỳ phức tạp mặc dù rất thú vị và cũng là một nhánh của tài chính định lượng. Bài viết trên chỉ đề cập đến những khía cạnh bề ngoài của giao dịch định lượng mọt cách đơn giản nhất, có rất nhiều quyển sách, bài nghiên cứu đã được viết ra chỉ dành riêng cho một chủ đề nhỏ đã nhắc đến ở trên. Do đó, bất kỳ ai muốn làm việc cho các quỹ ở vị trí giao dịch thì cần phải sẵn sàng học và nghiên cứu một khối lượng kiến thức lớn. Ít nhất thì các chuyên viên này phải có nền tảng vững ở lĩnh vực thống kê và kinh tế lượng với kinh nghiệm trong việc áp dụng chúng bằng các phần mềm như MATLAB, Python hay R. Đối với các chiến lược tinh vi, phức tạp hơn như giao dịch tần suất cao thì cần thêm các kỹ năng bao gồm lập trình nhân của Linux (Linux kernel), lập trình C/C++ và assembly, tối ưu hóa mạng lưới độ trễ.

Nếu bạn đang muốn thử tạo ra một chiến lược giao dịch cho bản thân, lời khuyên chúng tôi đưa ra là phải có kỹ năng lập trình tốt trước tiên. Tự xây dựng các chương trình thu thập dữ liệu, kiểm định lại chiến lược và hệ thống điều hành cho bản thân càng nhiều càng tốt. Nếu như vốn của bạn đang được giao dịch trên hệ thống, ít nhất bạn có thể ngủ ngon khi biết rằng hệ thống đã được kiểm tra đầy đủ và những rủi ro đã được tính toán trước. Sử dụng phần mềm được gia công bởi các nhà cung cấp khác có thể giúp tiết kiệm thời gian trong ngắn hạn, tuy nhiên trong dài hạn lại có thể rất tốn kém vì khó điều chỉnh lại hệ thống theo mục tiêu của mình cũng như tối ưu hóa các vấn đề khác.