Nhắc tới thị trường chứng khoán, thì chắc hẳn ai cũng biết đó là nơi mà cổ phiếu của các Công Ty Cổ Phần được mua đi, bán lại giống như thị trường hàng hóa, nhưng hàng hóa ở đây là chứng khoán. Và các hoạt động mua bán trên thị trường chứng khoán này được hiển thị trên một bảng điện tử, gọi là Bảng giá chứng khoán điện tử. Vậy Bảng giá chứng khoán điện tử là gì?
Trên thị trường chứng khoán hiện nay có ba sàn giao dịch chứng khoán là: HOSE-SHS, HNX-SHS, UPCOM-SHS. Các bảng giá Công ty Chứng khoán khác nhau có thể có một ít sai khác, nhưng nhìn chung thì cách thể hiện gần như giống nhau hoàn toàn. Cụ thể như sau:
Thời gian giao dịch chứng khoán là từ thứ hai tới thứ sáu hàng tuần (trừ các ngày nghỉ lễ theo quy định). Hàng ngày, với sàn HNX – Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội thì thời gian là 09h – 11h30 và 13h – 14h45. Còn với sàn HOSE – Sở giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh là 9h – 11h30 và 13h – 14h45 (mới được điều chỉnh lại ngang với sàn HNX).
Sàn HNX được chia làm hai phiên: phiên giao dịch liên tục (9h – 11h30 và 13h – 14h30) và phiên đóng cửa (14h30 – 14h45), còn với sàn HOSE thì chia làm 3 phiên: phiên mở cửa (9h – 9h15), phiên khớp lệnh liên tục (9h15 – 11h30 và 13h – 14h30) và phiên đóng cửa (14h30 – 14h45). Trong đó phiên 2 của HOSE giống với cách thức giao dịch phiên 1 của HNX. Phiên đóng cửa và phiên mở cửa còn được gọi dưới tên chung là phiên khớp lệnh định kỳ.
Sau đây là một số khái niệm cơ bản về các thành phần được hiển thị trên bảng điện tử.
Biên độ dao động: với sàn HNX là 10%, còn sàn HOSE là 7%. Ví dụ: nếu một cổ phiếu trên sàn giá tham chiếu là 10.000 đồng/cổ phiếu thì với sàn HNX giá trần sẽ là 11.000 đ/cp và giá sàn sẽ là 9.000 đ/cp. Chúng ta có thể giao dịch trong dải giá từ 9.000 đ/cp đến 11.000 đ/cp. Với sàn HOSE thì giá trần lại chỉ là 10.700 đ/cp, giá sàn là 9.300 đ/cp và dải giá giao dịch là 9.300 đ/cp đến 10.700 đ/cp.
Mệnh giá và đơn vị giá giao dịch: mệnh giá giao dịch của cổ phiếu và chứng chỉ quỹ theo quy định của Luật Chứng khoán Việt Nam là 10.000 đồng / đơn vị (Cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ). Đơn vị giá giao dịch là bội số của 100 đồng tức là có 9.800 đ/cp, 9.900 đ/cp, 10.100 đ/cp,… nhưng không có 10.050 đ/cp. Đơn vị khối lượng giao dịch là bội số của 100 cp với sàn HNX và 10 cp với sàn HOSE (Tức là phải đặt mua bán 100 cp, 200 cp, 300 cp,… với sàn HNX và 10 cp, 20 cp, 30 cp,… của sàn HOSE). Lúc giao dịch trên bảng giá chứng khoán cũng sẽ hiện theo cách đặt giá và khối lượng theo cách trên.
Giá tham chiếu: giá tham chiếu phiên hôm nay được xác định trên cơ sở 15 phút giao dịch cuối cùng của phiên ngày hôm qua. Với sàn HOSE thì chính là giá đóng cửa phiên 3. Với sàn HNX thì chính là giá bình quân gia quyền của 15 phút cuối cùng (14h – 14h15). Ví dụ với sàn HNX: giả sử 15 phút cuối có 3 lệnh giao dịch khớp thành công là 1.000 cp giá 9.800 đ/cp, 2.500 cp giá 10.100 đ/cp và 1.000 cp giá 10.200 đ/cp thì giá bình quân đóng cửa sẽ là (1.000 x 9.800 + 2.500 x 10.100 + 1000 x 10.200 ) / (1.000 + 2.500 + 1.000) = 10.055 đồng / cp và phải làm tròn lên thành 10.100 đồng /cp. Như vậy đây chính là giá tham chiếu của ngày mai với giá trần là 11.100 đ/cp và giá sàn là 9.100 đ/cp.
Room nhà đầu tư nước ngoài: theo quy định của Luật thì tổng các nhà đầu tư nước ngoài được phép sở hữu 49% số cổ phần đang lưu hành trên thị truờng của các Công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. Ví dụ: mã chứng khoán AAA của Công ty CP Nhựa và Môi trường Xanh An phát có vốn điều lệ 99 tỷ đồng, với mệnh giá 10.000 đồng / cp thì tương đương 9.900.000 cổ phiếu thì tổng room 49% mà nước ngoài được phép sở hữu sẽ là 4.851.000 cổ phiếu. Tính đến hết phiên giao dịch ngày 24/08/2012 thì AAA vẫn còn room thừa là 3.691.400 cổ phiếu, tức là nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ 1.159.600 cổ phiếu (11,7% công ty AAA).
Các lệnh đặt mua bán, sửa hủy chỉ có giá trị trong 1 ngày giao dịch, cuối ngày giao dịch sẽ được tự động hủy hết. Qua ngày giao dịch tiếp theo lại bắt đầu lại từ đầu.
Nhìn chung, mỗi công ty chứng khoán đều có bảng giá của riêng mình và đặt đường link xem bảng giá ở ngay trang chủ của website công ty mình. Vẫn có những nét khác nhau, ưu nhược điểm nhất định, nhưng về cơ bản là giống nhau, cùng nhận dữ liệu từ Sở giao dịch trả về.
Theo bảng giá thì thứ tự chứng khoán sẽ được sắp xếp theo thứ tự ABC. Ngoài ra, với một số mã mà nhà đầu tư quan tâm, họ cũng có thể đánh dấu vào phần bên trái mã chứng khoán thì mã đó sẽ được treo lên đầu, để tiện theo dõi, vì thường mỗi người sẽ theo dõi một số mã nhất định mà họ đã mua hay định mua.
Trong bảng trên có nói đến phần dư mua, dư bán. Đó chính là phần chào mua và chào mua bán của cả hai bên mua bán, trong đó có Khối lượng và giá 1, 2, 3. Ở đây, 1 có nghĩa là giá tốt nhất, 2 là giá tốt thứ hai và 3 là giá tốt thứ ba, còn khối lượng là tương ứng với giá 1, 2, 3 đó. Với người bán thì giá tốt nhất luôn là giá cao nhất, vì người bán luôn muốn tìm người mua cao nhất, được giá nhất để bán và ngược lại cũng thế, trong vai trò là người mua thì ta luôn muốn tìm người bán thấp nhất để mua có lợi nhất. Ví dụ khá “bình dân” để giải thích cho cách sắp xếp bảng giá chứng khoán như trên. Trong vai một người đi mua thịt ở chợ, hỏi một vòng ta thấy có ba hàng bán thịt bán các giá như sau: 15.500 đồng/kg; 16.000 đồng/kg và 16.500 đồng/kg. Giả sử các điều kiện khác là không đổi, chỉ có giá là khác nhau. Vậy một lẽ thông thường, ta là người đi mua sẽ chọn giá thấp nhất 15.500 đồng/kg, nếu mua nhiều, hết giá đó thì sang hàng tiếp theo là 16.000 đồng/kg và tiếp nữa là 16.500 đồng/kg. Như vậy, ở phần dư bán, người bán giá thấp nhất là tốt nhất cho thị trường, và được ưu tiên nhất khi người mua tìm đến, gọi là số 1. Tiếp đó là số 2 (16.000 đồng/kg) và sau đó mới đến số 3 (16.500 đồng/kg). Như vậy đó là người đi mua, còn người đi bán cũng thế, phải tìm người nào mua cao nhất (có lợi nhất cho mình). Như vậy cách sắp xếp 1, 2, 3 nói trên là xuất phát từ nguyên lí thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Một lưu ý cần nói thêm ở đây là việc khớp lệnh thành công chỉ có thể thực hiện bằng một trong hai cách: hoặc là người bán bán xuống người mua đang chào mua (dư mua) hoặc người mua mua lên người bán đang chào bán (dư bán). Và số dư như ta thấy ở phần dư mua hay dư bán trên bảng là đóng vai trò bị động, tức là chờ người bán bán xuống hoặc người mua mua lên. Nếu chúng ta nghĩ rằng tí nữa giá xuống thì chúng ta treo vào dư mua, để chờ người bán bán xuống hoặc nếu chúng ta nghĩ tí thị trường lại lên thì chúng ta nên mua thẳng lên người bán đang treo ở phần dư bán.
Phần khớp lệnh nằm ở giữa dư mua và dư bán chính là lần khớp lệnh thành công gần nhất của thị trường.
Màu sắc: vàng là giá tham chiếu, xanh lá cây là giá tăng so với giá tham chiếu, tím là giá trần, đỏ là giá giảm so với tham chiếu và xanh da trời chính là giá sàn. Nhìn chung qua chuyển động của màu sắc chúng ta có thể cảm nhận được sự dịch chuyển lên xuống chung của thị trường rất rõ.
Cao, thấp, TB (Trung Bình): chính là giá cao nhất khớp trong ngày, giá thấp nhất khớp trong ngày và giá trung bình gia quyền trong cả ngày.
Đơn vị trong bảng của SHS: với giá họ bớt đi 3 số 0, ví dụ giá tham chiếu của AAA là 16.2 thực ra hiểu là 16.200 đồng. Với khối lượng thì họ bớt đi 1 số 0, ví dụ như ở phần dư mua giá tham chiếu (giá 3 và KL 3) 16.2 thì dư mua ở đó là 520 thực ra hiểu là dư mua 5.200 cổ phiếu.
Tổng KL: chính là tổng khối lượng đã khớp tới thời điểm xem, ở đây hết giờ nên xem là tổng khối lượng của cả ngày, ví dụ AAA trong ngày 24/08/2012 đã khớp 44.970 tức là 449.700 cổ phiếu.
KL mua, KL bán: chính là tổng lệnh mà 2 bên mua bán đã thực hiện đưa vào thị trường (bao gồm cả các lệnh khớp rồi lẫn các lệnh đang treo trên bảng cũng như cả sau bảng giá).
SL mua, SL bán: chính tổng số lệnh mà 2 bên mua bán đã tung vào thị trường (bao gồm cả các lệnh khớp rồi lẫn các lệnh đang treo trên bảng cũng như cả sau bảng giá). Ví dụ bạn đặt mua 2 lệnh AAA 1.000 giá 16.2 và 2.000 giá 16.3 thì có nghĩa là SL mua tăng lên 2 đơn vị. Ở đây, trong ngày 24/08/2012, với mã AAA đã có 396 lệnh mua và 313 lệnh bán được đưa vào thị trường.
NN mua, NN bán, Room: chính là số lượng nước ngoài đã mua, nước ngoài đã bán và room còn lại nước ngoài còn được phép mua. Với AAA ngày 24/08/2012, thì nước ngoài đã mua 6.400 cổ phiếu, bán ra 5.000 cổ phiếu và Room còn lại được phép mua là 3.691.400 cổ phiếu.
Lệnh ATO, ATC: đây là các lệnh được sử dụng trong phiên khớp lệnh định kỳ (Phiên 1 và 3) ở sàn HOSE, với hàm ý là khớp lệnh theo giá khớp của phiên, thứ tự ưu tiên của lệnh ATO và ATC được xếp trên cả lệnh đặt giá cụ thể thông thường khi so khớp, điều này đặc biệt ý nghĩa khi cần đua lệnh mua giá trần hay đưa lệnh bán giá sàn, trong đó lệnh ATO (O là open) sử dụng trong phiên 1 – Phiên mở cửa, hết phiên 1, nếu lệnh ATO cũng không khớp (Trường hợp tranh mua) thì lệnh này cũng tự hủy, lệnh ATC (C là close) sử dụng trong phiên 3 – Phiên đóng cửa, giá của phiên đóng cửa này sẽ là cơ sở cho giá tham chiếu của ngày giao dịch tiếp theo.
Về phiên định kỳ tại HOSE: Như đã trình bày ở phần trên, trong một ngày giao dịch ở trên sàn HNX, được chia làm 2 phiên: phiên 1 là phiên giao dịch liên tục được thực hiện từ 9h – 11h30 và 13h – 14h30; và phiên 2 là phiên giao dịch định kỳ xác định giá đóng cửa (14h30 – 14h45), còn sàn HOSE, thì chia thành 3 phiên, trong đó phiên 2 cũng giao dịch liên tục giống như sàn HNX. Còn phiên 1 (9h – 9h15) và phiên 3 (14h30 – 14h45) giao dịch theo phương thức khớp lệnh định kỳ, tức là 2 bên mua bán liên tục đưa lệnh vào nhưng không khớp ngay lập tức giống như phiên liên tục, đặt tới đâu khớp tức thì tới đó, mà sẽ theo cơ chế giống đấu thầu đấu giá, hai bên liên tục treo lệnh mua bán vào (gồm cả lệnh ATO, ATC), kết thúc 15 phút, sẽ có một giá chung duy nhất theo nguyên tắc mà tại đó khối lượng khớp lệnh mua bán gặp nhau là cao nhất, hiểu nôm na giống như đấu thầu đấu giá hai bên chào lệnh nhau, cuối cùng “mở bát” xem ai chào giá tốt nhất thì sẽ khớp và trao đổi.
Cơ bản về Bảng giá chứng khoán điện tử đã được giới thiệu. Vì đây là bài hướng dẫn nên có phần chủ quan của người viết, có gì sai sót mong bạn đọc góp ý để bài viết được hoàn thiện hơn. Về chi tiết, chúng ta sẽ cùng nhau chia sẽ trong bài viết kế tiếp. Rất mong được sự quan tâm của bạn đọc.
(Tác giả: Pierpont Bui)
0 Bình luận